Napisać o Mastodonie, że jest to Twitter v2.0 to jak nic nie napisać. Stwierdzenie tego typu może być dopuszczalne, gdy na szybko chcemy wytłumaczyć niezbyt zorientowanej osobie czym jest Mastodon. Dla mnie Mastodon jest okryciem (końcówki) roku 2022! Natomiast na początku 2023 stał się moim głównym medium społecznościowym. Miano to przejął po Twitterze, na którym jestem (a może raczej już byłem? Uznajmy, że jestem, bo może jeszcze wrócę) obecny od grudnia 2011 roku, czyli ponad 11 lat! Szalę goryczy finalnie przeważyło zablokowanie API dla aplikacji trzecich, a konkretnie Tweetbota, bez którego używanie Twittera stało się dla mnie niemożliwe.

Najpierw praktyka potem teoria

Wcale nie musisz wiedzieć czym jest Mastodon, aby zacząć go używać! Zawsze możesz po prostu założyć konto i przekonać się na własnej skórze. Jedyne co trzeba zrobić na początek to wybrać instancję (o tym czym ona jest opowiem w dalszej części wpisu) i się na niej zarejestrować. Jeżeli to czytasz to zakładam, że jesteś Polką/Polakiem, więc na start idealnym wyborem dla Ciebie będzie polska instancja 101010.pl. Natomiast jeżeli interesuje Cię bardziej zagraniczna komunikacja to polecam instancję, której ja używam, mstdn.social. Z procesem rejestracji na pewno sobie poradzisz, więc działaj!

Czym jest Mastodon?

Tych bardziej dociekliwych odsyłam do dość obszernego, ale za to dobrze napisanego poradnika, który w niezbyt skomplikowany sposób opisuje praktycznie wszystkie aspekty związane z tym tematem:
https://mastodon-poradnik.pl/czytaj/

Nie chciałbym też pójść na całkowitą łatwiznę, więc postaram się tutaj opisać swoimi słowami jak ja to widzę. Wydaje mi się, że nikt jeszcze w taki sposób nie opisał tematy Mastodona, a raczej Fediverse, więc bierzcie łyk kawy i trzymajcie się mocno, bo wyruszamy w podróż kosmiczną!

Fediverse = wszechświat

Piszę ten “podrozdział” już drugi raz, bo jak przeczytałem to co napisałem za pierwszym razem to stwierdziłem, że jakby ktoś przedstawił mi takie wyjaśnienie to sam bym go nie zrozumiał… Podejście drugie, upraszczamy do minimum, start!

Otóż Mastodon jest tak naprawdę jedynie częścią większego (wszech)świata, który nazywa się Fediverse, co według mnie jest zlepkiem słów Federated Universe (sfederowane uniwersum, czyli wszechświat połączonych ze sobą galaktyk).

Usługi/platformy = galaktyki

Tenże wszechświat dzieli się na galaktyki, które są konkretnymi usługami/platformami, z których wybrałem kilka i dla ułatwienia wskażę ich, znane nam do tej pory, odpowiedniki:

• Mastodon – Twitter
• PeerTube – YouTube
• Pixelfed – Instagram
• Friendica – Facebook
• Lemmy – Reddit

Oczywiście jest tego dużo, dużo więcej, ale na potrzeby tego wpisu tyle zupełnie nam wystarczy.

Instancje = planety (decentralizacja)

W tym momencie wjeżdża słowo klucz – decentralizacja. Wszystkie wymienione usługi/platformy (TT, YT, Insta, FB czy Reddit) są uruchomione w sposób scentralizowany. To znaczy, że może nie tyle działają na jednym serwerze, co każda z nich ma jako właściciela jeden podmiot. Jest to o tyle problematyczne, że w takiej sytuacji nie ma możliwości abyśmy w jakimkolwiek stopniu panowali nad swoimi danymi. Ba nawet nie możemy być pewni, że usługa której używamy dzisiaj, będzie działała jutro. Zobaczcie co dzieje się obecnie z Twitterem po przejęciu go przez Elona Muska. Taka centralna władza może z daną usługą zrobić praktycznie wszystko i kiedy chce. Rozwiązaniem tego jest właśnie decentralizacja, czyli rozbicie tego na mniejsze planety – instancje, czyli mniejsze serwery, z których każdy ma swojego administratora i zarządce. Ich liczba jest dowolna i mogą one być tworzone przez zwykłych ludzi. Nawet Ty możesz taką stworzyć! Dodatkowo stosunkowo łatwe jest skakanie pomiędzy nimi, więc możesz zacząć najpierw na jednym, a gdy przestanie Ci odpowiadać to przeskoczyć na inny lub całkowicie się uniezależnić i, tak jak już wcześniej mówiłem, stworzyć swoją instancję.

ActivityPub = komunikacja międzyplanetarna

Instancje mogą się komunikować i wymieniać danymi pomiędzy sobą, a dzieje się to za sprawą wspólnego protokoły komunikacji o nazwie ActivityPub. Istotne jest też to, że nie tylko dwie instancje Mastodona mogą ze sobą “rozmawiać”. ActivityPub działa globalnie w obrębie Fediverse, a więc instancja Mastodona może skutecznie wymieniać dane się z instancją Pixelfed, czyli mówimy tu nie tylko o komunikacji międzyplanetarnej, ale także intergalaktycznej! W praktyce polega to na tym, że użytkownik Mastodona może wejść na profil fotografa publikującego na Pixelfed, zacząć go obserwować (żeby widzieć jego przyszłe publikacje na swojej osi czasu na Mastodonie), udostępnić i/lub polubić jego zdjęcia, a także napisać komentarz.

Handle = adres naszego domu

Z istotnych informacji pozostaje w zasadzie jeszcze wyjaśnić skąd biorą się takie, a nie inne adresy profili. Z tego co się orientuję nazywa się to “handle”, co można chyba najtrafniej przetłumaczyć jako uchwyt. W przypadku mojego głównego konta na Mastodon jest to @to3k@mstdn.social. Składnia jest następująca:

• znak @ oznaczający początek uchwytu,
• nazwa użytkownika (username),
• znak @ będący separatorem,
• adres instancji.

Taki format zapisu niezbędny jest dlatego, że nie wystarczy wskazać swojej nazwy użytkownika, którą obrazowo można porównać do adresu naszego domu, ale konieczne jest też wskazanie na jakiej planecie stacjonujemy. Tak zbudowany uchwyt można wpisać w wyszukiwarkę swojej instancji, aby trafić do profilu konkretnego użytkownika. Aby jednak wysłać komuś link bezpośredni do swojego profilu trzeba nieco przeformatować łącze do takiego – https://mstdn.social/@to3k, czyli najpierw adres instancji i po ukośniku znak @ z dopisaną nazwą użytkownika.

Rodzaje osi czasu (miastowa, planetarna, galaktyczna)

Każdy użytkownik Mastodona może korzystać z trzech typów osi czasu (timeline):

1. Domowa / Home – znajdują się na niej tooty (tak nazywają się na Mastodonie posty) osób, które obserwujesz oraz treści, które podali dalej (boosty),
2. Lokalna / Local – znajdują się na niej tooty i boosty wszystkich osób, z którymi współdzielisz jedną instancję,
3. Globalna / Federated – znajdują się na niej treści ze wszystkich instancji, z którymi Twoja instancja się federuje, czyli wymienia danymi.

W tym wpisie staram się przedstawiać wszystko bardzo obrazowo poprzez alegorie, więc i tym razem podejmę rękawicę. Domowa oś czasu to odpowiednik miasta, lokalna to planeta (w nomenklaturze tego wpisu – instancja), a globalna to galaktyka (cały Mastodon, a może nawet Fediverse).

Do tego Mastodon obsługuje listy, z resztą podobnie jak Twitter, więc ta funkcja powinna być Wam znana. Jest to bardzo przyjemny sposób na podzielenie sobie osób, które obserwujesz, np. tematycznie.

Na zakończenie…

Wydaje mi się, że ten wpis wyszedł całkiem zwięzły, a efekt merytoryczny, który chciałem tutaj uzyskać całkiem mnie satysfakcjonuje. Temat Fediverse jest bardzo obszerny i na pewno jest to dla mnie nowy konik, zaraz po tematyce open-source i self-hosting, do których doskonale pasuje, dlatego zapewne będzie jeszcze tutaj wracał. Tym czasem do zobaczenia w Fedi! Wiecie gdzie mnie znaleźć.