Jest to drugi wpis z serii kontynuujący temat rządowych programów emerytalnych. W poprzednim wpisie opisałem jak sprawa wygląda dla PPK i PPE, które nazywa się filarem pracowniczym, dlatego, że są związane bezpośrednio z zatrudnieniem, tj. bazują na wsparciu pracodawcy. W tym wpisie przyszła pora porozmawiać o programach IKE i IKZE, które działają na zupełnie innych zasadach, dlatego nazywane są filarem indywidualnym.

Rozwinięcie skrótów

• IKE – Indywidualne Konto Emerytalne,
• IKZE – Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego.

Zestawienie najważniejszych informacji

Program	IKE	IKZE
Uczestnictwo	Dobrowolne	Dobrowolne
Ilość rachunków	tylko jeden	tylko jeden
Roczny limit wpłat	3x prognozowanej na dany rok średniej krajowej brutto (na 2024 r. jest to 23 472 zł)	Dla osób fizycznych: 1.2x prognozowanej na dany rok średniej krajowej brutto (na 2024 r. jest to 9 388.80 zł) Dla samozatrudnionych pozarolniczo: 1.8x prognozowanej na dany rok średniej krajowej brutto (na 2024 r. jest to 14 083.20 zł)
Dziedziczenie	Tak	Tak
Transfer środków	do innego IKE (po zamknięciu tego pierwszego), do PPE	do innego IKZE (po zamknięciu tego pierwszego)
Inwestycja zebranego kapitału	Niemalże wszystkie formy inwestowania realizowane przez: fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń na życie, banki (lokaty), dobrowolne fundusze emerytalne.	Niemalże wszystkie formy inwestowania realizowane przez: fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń na życie, banki (lokaty), dobrowolne fundusze emerytalne.
Ulgi podatkowe	Brak	Wpłaty pomniejszają, swoją całą wartością, podstawę opodatkowania braną do podatku dochodowego w rozliczeniu PIT za dany rok, w którym nastąpiła wpłata na IKZE
Wypłata zgodnie z planem (optymalna)	Kiedy: po 60. roku życia, po 55. roku życia z prawem do emerytury (wniosek) Forma: w całości, w ratach Potrącenia: brak	Kiedy: po 65. roku życia i oszczędzaniu w ten sposób przez przynajmniej 5 lat Forma: w całości, w ratach (lecz z okresem nie krótszym niż okres oszczędzania lub 10 lat, w zależności co mniejsze) Potrącenia: -10% podatku zryczałtowanego od całego wypłacanego kapitału
Podatek od zysków kapitałowych a.k.a. Belki (19%)	Zwolnienie	Zwolnienie
Wypłata wcześniejsza (nieoptymalna)	Kiedy: w dowolnym momencie Forma: w całości lub część Potrącenia: -19% podatku kapitałowego,	Kiedy: w dowolnym momencie Forma: tylko w całości Potrącenia: -19% podatku kapitałowego, -12/32% podatku dochodowego w rozliczeniu PIT (lub inny procent jeżeli ulegnie zmianie w przyszłości)
Dla kogo	Osoby małoletnie w wieku 16-18 jeżeli mają dochody z umowy o pracę, każdy powyżej 18. roku życia	Osoby małoletnie w wieku 16-18 jeżeli mają dochody z umowy o pracę, każdy powyżej 18. roku życia

Czy to się w ogóle opłaca?

Dla IKE mogę z czystym sumieniem powiedzieć – BEZWZGLĘDNIE TAK. Natomiast dla IKZE odpowiem raczej – TO ZALEŻY.

IKE to twór, który pozwala inwestować w sposób identyczny jakbyśmy to robili na zwykłym rachunku maklerskim dając przy tym perspektywę, że jeżeli dotrwamy bez wpłat do osiągnięcia wymaganego wieku to otrzymamy szalenie opłacalny benefit zwolnienia z 19-procentowego podatku Belki. Oczywiście nie jest to produkt idealny, bo istnieje limit wpłat na IKE, ale świadczy to tylko o tym, że trzeba było ograniczyć możliwość korzystania z niego, bo bez takiego ogranicznika system podatkowy mógłby po prostu nie wytrzymać. Poza tym nie ma w zasadzie żadnych innych ograniczeń, bo środki mogą być wypłacone przedterminowo w każdym momencie jak ze zwykłego rachunku maklerskiego, oczywiście przy wzięciu na klatę tego, że rezygnujemy z benefitów dawanych przez IKE.

Sprawa z IKZE jest nieco inna, bo nie w każdych warunkach jest to opłacalny interes. O tym rozpiszę się trochę więcej w następnym podrozdziale.

Który wybrać?

Dla większości przypadków moja odpowiedź będzie brzmiała – OBA. Tak, można mieć w jednym czasie zarówno IKE jak i IKZE, ale istotne jest, że można mieć tylko po jednym rachunku dla każdego z nich. Zatem pytaniem jest nie „czy w ogóle mieć IKE/IKZE?”, a raczej „jaka jest optymalna strategia korzystania z tych programów?”. Przeanalizowałem to i żeby nie przedłużać po prostu wyłożę Ci to na tacy. Przyjmę warunki obowiązujące w 2024 r. i rozważę przypadek osoby fizycznej pracującej na etacie (umowa o pracę). Chodzi mi jedynie o pokazanie zasady działania, po zrozumieniu której bardzo łatwo będzie Ci przełożyć to na swoją sytuację, bez względu na to jaka ona jest i czy różni się od obranego przypadku. Zatem założenia mamy takie:

• Limit IKE na 2024 r. = 23 472 zł,
• Limit IKZE na 2024 r. = 9 388.80 zł,
• Progi podatkowe na 2024 r.:
  • 12% – pierwszy próg podatkowy dla dochodu do 120 000 zł,
  • 32% – drugi próg podatkowy dla dochodu powyżej 120 000 zł.

Scenariusz	Polecana wpłata na IKZE	Polecana wpłata na IKE
Zarabiasz bardzo dużo i możesz rocznie zainwestować 32 860.80 zł (suma limitów IKE i IKZE) lub nawet więcej	9 388.80 zł (maks.)	23 472 zł (maks.)
Zarabiasz rocznie ponad 129 388.80 zł netto, czyli przekraczasz drugi próg podatkowy o więcej niż wynosi limit IKZE	9 388.80 zł (maks.)	W pierwszej kolejności zapełniasz limit IKZE, a do IKE wpłacasz nadwyżkę, którą masz do zainwestowania ponad to co poszło do IKZE
Zarabiasz rocznie powyżej 120 000 zł, ale mniej niż 129 388.80 zł netto, czyli przekraczasz drugi próg podatkowy, ale o kwotę, która mieści się w ramach limitu IKZE	Kwota o jaką przekroczony został drugi próg podatkowy (32%)	W pierwszej kolejności wpłacasz do IKZE dokładnie tyle o ile przekraczasz drugi próg podatkowy, a pozostałą kwotę, którą chcesz zainwestować wrzucasz do IKE
Zarabiasz rocznie poniżej 120 000 zł, więc mieścisz się w pierwszym progu podatkowym (12%)	W pierwszej kolejności wpłacasz do IKE, a do IKZE jedynie ewentualną nadwyżkę po wypełnieniu limitu IKE	Wpłacasz ile dasz radę aż do ewentualnego wykorzystania całego limitu

Powyższą tabelę można dostosować w prosty sposób do innych form opodatkowania dochodów, np. według stawki liniowej 19%, z której można korzystać w ramach działalności gospodarczej. Zasada jest prosta – jeżeli masz pieniądze, od których musisz zapłacić podatek dochodowy większy niż 12% to opłaca Ci się wpłacić te pieniądze do IKZE i w ten sposób unikać w danym roku płacenia jakiegokolwiek podatku od tej sumy. Musisz jednak pamiętać, że w momencie wypłacania tych pieniędzy będzie trzeba zapłacić zryczałtowany podatek w wysokości 10% od całej wpłaconej sumy. Dlatego właśnie to ile i czy w ogóle zainwestować w IKZE tak silnie zależy od tego jaki podatek dochodowy Cię obowiązuje. Zauważ, że jeżeli rozliczasz się w ramach ryczałtu 8.5% to co prawda zapłacisz mniej podatku w danym roku, ale późniejsza konieczność zapłaty 10% podatku przy wypłacie z IKZE może sprawić, że w finalnym rozliczeniu wyjdziesz na minus.

IKZE ma też kilka innych minusów. Jednym z nich jest to, że nie można wykonać przedterminowej wypłaty częściowej (np. w sytuacji awaryjnej). Po prostu nie ruszasz, albo wypłacasz wszystko. W przypadku takiej przedterminowej wypłaty musimy oczywiście normalnie zapłacić podatek Belki od zysków jakie udało się wygenerować przed wypłatą. To nic dziwnego i można było się tego spodziewać. Jednakże szalenie istotna jest wiedza, że przy takiej przedterminowej wypłacie konieczne jest zapłacenie zaległego podatku dochodowego. Co ciekawe nie mówimy tutaj o równowartości tego ile udało nam się zaoszczędzić w ramach rocznych wpłat na IKZE. W momencie wypłaty cała kwota jaką zgromadziliśmy w IKZE staje się tak jakby częścią naszego dochodu w danym roku. Tak! Załóżmy, że mieliśmy w IKZE 100 000 zł i zarabiamy normalnie na umowie o pracę 120 000 zł netto rocznie, to podstawa opodatkowania przyjęta do PIT w tym roku będzie wynosić 220 000 zł, czyli o te 100 000 zł przekroczymy drugi próg podatkowy i będziemy musieli od tej całej sumy zapłacić 32% podatku! Nawet jeżeli wcześniej wpłacając na IKZE zyskiwaliśmy zwolnienie od podatku w wysokości jedynie 12%.

To wszystko pokazuje, że IKZE jest fajnym narzędziem, ale bardzo istotne jest używanie go w odpowiedni sposób. Dobrą praktyką jest przyjęcie założenia, że wpłacanie na IKZE ma sens tylko w przypadku posiadania pewności, że nie będziemy potrzebowali wyciągnąć tych pieniędzy przed osiągnięciem warunków uprawniających do skorzystania z benefitów płynących z tego programu.

Jak to jest inwestowane?

Odpowiedź na to pytanie jest zupełnie inna niż w przypadku PPK i PPE. Kapitałem zgromadzonym w ramach IKE i/lub IKZE możemy obracać w wybrany przez siebie sposób i robimy to zupełnie we własnym zakresie. Ja osobiście robię to tak, że w ramach IKE inwestuję w obligacje skarbowe (IKE-Obligacje w PKO BP), a poprzez IKZE inwestuję w akcje za pośrednictwem funduszy ETF (Rachunek Maklerski w DM BOŚ – BOSSA). Będę jeszcze o tym wszystkim mówił w dalszej części kursu. Niejeden ekspert powie teraz, że jestem głupi, bo IKE jest stworzone do inwestowania w akcje. Nie zamierzam się z tego jakoś zbytnio tłumaczyć. Po prostu mam swoje zdanie na ten temat i zwyczajnie bardziej pasuje mi taka forma inwestowania. O to chodzi w finansach osobistych, że to są nasze osobiste sprawy i to my decydujemy co i jak robimy.

Podsumowanie

Jeżeli miałbym podsumować moje przemyślenia na temat PPK, PPE, IKE i IKZE to powiedziałbym tak:

• jeżeli Twój pracodawca oferuje Ci PPE to koniecznie z niego skorzystaj, jeżeli nie to pozostaje Ci PPK, które również polecam,
• IKE to uniwersalny parasol anty-podatkowy, do którego sporo nawiązywałem już w poprzednich wpisach, a będę to również robił w następnych, bo jest to jedna z podstaw skutecznego oszczędzania na emeryturę,
• IKZE to rozwiązanie, które przyda się głównie osobom, które nie mieszczą się w pierwszym progu podatkowym, a którym ten program pozwoli zmniejszyć choć odrobinę podatek dochodowy.

W tym wpisie obciąłem treść do minimum, bo na samym początku tego kursu obiecałem wiedzę w przysłowiowej pigułce. Jeżeli chcesz przeczytać nieco więcej o IKE i IKZE to odsyłam do jednego z moich starych wpisów na głównym blogu – Plan na emeryturę – PPK, PPE, IKE i IKZE (cz. 2), w którym rozpisałem się trochę bardziej i głębiej wszedłem w ten temat.

To już ostatni wpis przygotowujący do przedstawienia pierwszej strategii! Tak, przechodzimy do konkretów, ale bez nerwów, zaczynamy dość spokojnie, bo od strategii inwestycyjnej dla osób o blisko zerowej tolerancji ryzyka. W następnym wpisie stworzymy Portfel na bazie Obligacji.

Opinie i informacje zawarte na tym blogu nie stanowią porady inwestycyjnej, a w szczególności „rekomendacji” w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, lub ich emitentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715).